Türler
PHP Manual

array

PHP'de bir dizi aslında sıralı bir eşlemdir. Bir eşlem, değerleri anahtarlarla ilişkilendiren bir veri türüdür. Bu veri türü farklı kullanım amaçları için en iyilenebilir; bir dizi, bir yöneysel liste, bir isim-değer çiftleri tablosu, bir sözlük, bir nesne listesi, yığıt, kuyruk ve daha bir sürü başka şey olarak ele alınabilir. Dizilerin değerleri, ağaçlar, diziler ve hatta çok boyutlu diziler bile olabilir.

Tüm bu veri yapılarının açıklanması bu kılavuzun amacını aşar. Fakat, en azından her biri için birer örnek verilebilir. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için bu konuyla ilgili olarak yayımlanmış eserleri inceleyiniz.

Sözdizimi

Bir dizinin array() ile belirtilmesi

Bir dizi array() işlevi kullanılarak belirtilebilir. Değiştirge olarak, birbirlerinden virgüllerle ayrılmış çok sayıda anahtar => değer çifti alabilir.

array(  anahtar  =>  değer
     , ...
     )
// anahtar sadece integer veya string türünde olabilir.
// değer herhangi bir türde herhangi bir değer olabilir.
<?php
$dizi 
= array("fu" => "bar"12 => true);

echo 
$dizi["fu"]; // bar
echo $dizi[12];    // 1
?>

Bir anahtar ya integer ya da string türünde olabilir. Bir anahtar, sadece onluk tamsayı gösterimiyle belirtilmişse bir tamsayı anahtar olarak yorumlanır. Yani, "8" belirtilmeşse bu tamsayı 8 olarak ele alınacak ama "08" belirtilmişse dizge "08" olarak ele alınacaktır. float türünde belirtilen bir anahtar integer türüne aşağı yuvarlanır. PHP için indisli ve ilişkisel diziler, her ikisi de integer ve string türünde indisler içerebildiğinden aynı çeşitten dizilerdir.

değer herhangi bir PHP türünde herhangi bir değer olabilir.

Bilginize:

Tanımlanmamış bir dizi anahtarına erişmeye çalışmakla tanımsız bir değişkene erişmeye çalışmak arasında fark yoktur: E_NOTICE seviyesinde bir hata iletisi çıktılanır ve sonuç NULL olur

<?php
$dizi 
= array("birdizi" => array(=> 513 => 9"a" => 42));

echo 
$dizi["birdizi"][6];    // 5
echo $dizi["birdizi"][13];   // 9
echo $dizi["birdizi"]["a"];  // 42
?>

Bir anahtar belirtmeksizin bir değer atanıyorsa değer, mevcut tamsayı anahtarların en büyüğüne bir eklenerek elde edilen tamsayı anahtarlı elemana atanır. Bir anahtar mevcut anahtarlardan biriyle değer atıyorsa, yeni değer mevcut eleman değerinin üzerine yazılır.

<?php
// Bu iki dizi birbirinin aynıdır:
array(=> 433256"b" => 12);

array(
=> 43=> 32=> 56"b" => 12);
?>
Uyarı

PHP 4.3.0 öncesinde, en büyük indisi bir negatif tamsayı olan bir diziye anahtarsız değer atanması durumunda değere anahtarı yukarıda açıklandığı gibi atanırdı. PHP 4.3.0 ve sonrasında ise böyle bir durumda yeni değer 0 anahtarına atanmaktadır.

anahtar olarak TRUE belirtilirse bu tamsayı 1 olarak, FALSE belirtilirse tamsayı 0 olarak yorumlanır. anahtar olarak NULL kullanımı bir boş dizge olarak yorumlanır. Boş dizgeyle anahtar belirtimi, yeni değerin boş dizge anahtarlı olarak atanmasına sebep olur ve bu, anahtar belirtmeksizin (boş köşeli ayraçlarla) atama yapmak anlamında değerlendirilmez.

array veya object türünde anahtar belirtilemez. Aksi takdirde şöyle bir uyarı alırsınız: Illegal offset type (Kuraldışı konumlama türü).

Köşeli ayraçlarla atama ve değişiklik yapmak

Mevcut bir dizi, doğrudan değer atamak suretiyle değiştirilebilir.

Bu işlem, diziye köşeli ayraçlar arasında belirtilen bir anahtar kullanılarak değer atamak biçeminde yapılır. Diziye yeni bir değer atamak için köşeli ayraçlar boş olarak ([]) belirtilebilir.

$dizi[anahtar] = değer;
$dizi[] = değer;

// anahtar sadece integer veya string türünde olabilir.
// değer herhangi bir türde herhangi bir değer olabilir.

$dizi mevcut değilse oluşturulur, dolayısıyla bu da yeni bir dizi oluşturma yöntemidir. Belli bir değeri değiştirmek için yeni değer elemana mevcut anahtar kullanılarak atanır. Belli bir elemanı (anahtar/değer çiftini) diziden silmek için unset() işlevi kullanılır.

<?php
$dizi 
= array(=> 112 => 2);

$dizi[] = 56;    // Betiğin bu noktasında bu atama
                 // $dizi[13] = 56; ile aynıdır

$dizi["x"] = 42// "x" anahtarlı yeni bir eleman atar

unset($dizi[5]); // Elemanı diziden siler

unset($dizi);    // Dizinin tamamını siler
?>

Bilginize:

Yukarıda değinildiği gibi, bir diziye yeni değeri bir anahtar belirtmeden atamak, mevcut en büyük tamsayı indisine bir eklenerek elde edilen anahtar kullanılarak gerçekleşir. Dizide henüz bir tamsayı indis yoksa anahtar olarak 0 (sıfır) kullanılır.

Dikkat ederseniz, dizinin mevcut olması halinde, yeni bir değer atamak için en büyük tamsayı indisli anahtar kullanmaya gerek yoktur. Buna sadece dizi yeniden indislenmişse gerek olabilir. Aşağıdaki örnek anlatımı pekiştirecektir:

<?php
// Basit bir dizi oluşturalım.
$dizi = array(12345);
print_r($dizi);

// Şimdi bütün elemanları silelim ama dizi kalsın:
foreach ($dizi as $i => $value) {
    unset(
$dizi[$i]);
}
print_r($dizi);

// Bir eleman ekleyelim (dikkat: yeni anahtar 0 değil 5 olacak!)
$dizi[] = 6;
print_r($dizi);

// Yeniden indisleyelim:
$dizi array_values($dizi);
$dizi[] = 7;
print_r($dizi);
?>

Yukarıdaki örneğin çıktısı:

Array
(
    [0] => 1
    [1] => 2
    [2] => 3
    [3] => 4
    [4] => 5
)
Array
(
)
Array
(
    [5] => 6
)
Array
(
    [0] => 6
    [1] => 7
)

Kullanışlı işlevler

Dizilerle çalışmak için kullanılabilecek işlevlerin tamamını Dizi İşlevleri bölümünde bulabilirsiniz.

Bilginize:

unset() işlevi bir diziden anahtar silmeyi mümkün kılar. Ama bu silme işlemi dizinin yeniden indislenmesiyle sonuçlanmaz. Eğer silme işleminin gerçekten "sil ve kaydır" yapmasını istiyorsanız, anahtarı sildikten sonra array_values() işlevini kullanarak diziyi yeniden indislemelisiniz.

<?php
$a 
= array(=> 'bir'=> 'iki'=> 'üç');
unset(
$a[2]);
/* Bu silme işlemi dizi şöyle tanımlanmış gibi sonuçlanacaktır:
   $a = array(1 => 'bir', 3 => 'üç');
   böyle DEĞİL:
   $a = array(1 => 'bir', 2 =>'üç');
*/

$b array_values($a);
// $b artık array(0 => 'bir', 1 =>'üç') olmuştur
?>

foreach denetim yapısı özellikle diziler için tasarlanmıştır. Diziler üzerinde hareket edilmesini kolaylaştırır.

Diziler ne yapar, ne yapmaz?

$foo[bar] niye yanlıştır?

Bir dizge sayıllı indis daima tırnak içinde kullanılır. Örneğin, $foo[bar] yanlışken $foo['bar'] doğrudur. Ama, neden? Eski betiklerde şu sözdizimine sıkça rastlanır:

<?php
$foo
[bar] = 'düşman';
echo 
$foo[bar];
// ve saire
?>

Bu yanlıştır, ama çalışır. Bunun sebebi, bu kodun bir dizgeden ziyade tanımsız bir sabit (bar) belirtiyor olmasıdır. PHP ilerde şans eseri ismi aynı zamanda değeri olan bir sabit tanımlayabilir. PHP özdevinimli olarak bir çıplak dizgeyi (tırnak içine alınmamış bir dizgeyi), bu çıplak dizgeyi içeren bir dizgeye dönüştüreceğinden bu çalışır. Örneğin, bar isminde tanımlanmış bir sabit yoksa, PHP bar sabitine 'bar' dizgesini yerleştirecek ve bunu kullanacaktır.

Bilginize: Bu, "anahtarlar daima tırnak içine alınır" demek değildir. sabitleri ve değişkenleri tek tırnak içine almayın, çünkü o zaman yorumlanmazlar.

<?php
error_reporting
(E_ALL);
ini_set('display_errors'true);
ini_set('html_errors'false);
// Basit bir dizi:
$dizi = array(12);
$sayaç count($dizi);
for (
$i 0$i $sayaç$i++) {
    echo 
"\n$i indisi inceleniyor: \n";
    echo 
"Kötü: " $dizi['$i'] . "\n";
    echo 
"İyi: " $dizi[$i] . "\n";
    echo 
"Kötü: {$dizi['$i']}\n";
    echo 
"İyi: {$dizi[$i]}\n";
}
?>

Yukarıdaki örneğin çıktısı:

0 indisi inceleniyor:

Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 10
Kötü:
İyi: 1

Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 12
Kötü:
İyi: 1

1 indisi inceleniyor:

Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 10
Kötü:
İyi: 2

Notice: Undefined index: $i in /dosya/yolu/betik.php on line 12
Kötü:
İyi: 2

Bu davranışla ilgili diğer örnekler:

<?php
// Tüm hataları görelim
error_reporting(E_ALL);

$dizi = array('meyve' => 'elma''sebze' => 'havuç');

// Doğru
print $dizi['meyve'];  // elma
print $dizi['sebze'];  // havuç

// Yanlış. Bu çalışır, fakat meyve tanımlanmamış bir sabit
// olmadığından E_NOTICE seviyesinde bir PHP hatası oluşur
//
// Notice: Use of undefined constant meyve - assumed 'meyve'...
print $dizi[meyve];    // elma

// Bu, neler olup bittiğini gösteren bir sabit tanımlar;
// 'sebze' değeri meyve sabitine atanır.
define('meyve''sebze');

// Şimdi farkı görelim
print $dizi['meyve'];  // elma
print $dizi[meyve];    // havuç

// Bir dizge içinde olduğundan bu da doğrudur.
// Dizge içinde kalan sabitler, sabit olarak ele alınmazlar;
// dolayısıyla burada bir E_NOTICE oluşmaz.
print "Turfanda $dizi[meyve]";      // Turfanda elma

// Bir istisna: Dizge içinde kaşlı ayraç içine alınmış
// sabitler, sabit olarak ele alınırlar.
print "Turfanda {$dizi[meyve]}";     // Turfanda havuç
print "Turfanda {$dizi['meyve']}";   // Turfanda elma

// Bu çalışmaz ve şöyle bir çözümleme hatasıyla sonuçlanır:
// Parse error: parse error, expecting T_STRING' or T_VARIABLE' or T_NUM_STRING'
// Bu, dizgeler içindeki süper küresellere de uygulanır.
print "Turfanda $dizi['meyve']";
print 
"Turfanda $_GET['foo']";

// Ard arda eklemek de bir seçenektir
print "Turfanda " $dizi['meyve']; // Turfanda elma
?>

error_reporting yönergesine E_NOTICE seviyesinden hataları gösterecek bir atama yapılırsa (örneğin, E_ALL atanarak), böyle kullanımlar hemen görünür duruma gelir. error_reporting yönergesinin öntanımlı değeriyle E_NOTICE seviyesinden hatalar gösterilmez.

Sözdizimi bölümünde değinildiği gibi, köşeli ayraçlar ('[' ve ']') içinde belirtilenlerin birer ifade olması gerekir. Yani, aşağıdaki gibi bir kod çalışacaktır:

<?php
echo $dizi[birişlev($bar)];
?>

Bu, bir işlevin dönüş değerinin dizi indisi olarak kullanımına bir örnektir. PHP kendi sabitlerini de tanır:

<?php
$error_descriptions
[E_ERROR]   = "Ölümcül bir hata oluştu";
$error_descriptions[E_WARNING] = "PHP bir uyarı verdi";
$error_descriptions[E_NOTICE]  = "Bu sadece bilgilendirici bir uyarı";
?>

E_ERROR sabitinin de ilk örnekteki bar kadar geçerli bir betimleyici oluşuna dikkat ediniz. Fakat, E_ERROR eşittir 1, vb. olduğundan aşağıdaki örnek de aynı işi yapar:

<?php
$error_descriptions
[1] = "Ölümcül bir hata oluştu";
$error_descriptions[2] = "PHP bir uyarı verdi";
$error_descriptions[8] = "Bu sadece bilgilendirici bir uyarı";
?>

O halde bunun nesi kötü?

Bilinmeyen bir gelecekte PHP ekibi başkalarının kodlarıyla çelişen bir sabit, bir anahtar sözcük veya bir değişken eklemek isteyebilir. Örneğin, empty ve default birer anahtar sözcük olduklarından bu amaçla kullanılmaları yanlıştır.

Bilginize: Yinelemek gerekirse, çift tırnak imleri arasına alınmış bir dizge, dizi indisini tırnak içine almadığından geçerlidir; yani, "$foo[bar]" geçeridir. Yukarıdaki örnekleri bu gözle tekrar inceleyin ve ayrıca dizgelerin içinde değişken çözümleme bölümüne de bakın.

Diziye dönüşüm

integer, float, string, boolean veya resource türünde bir değeri array türünde bir değere dönüştürme işlemi, sıfır indisli bir elemana bu değerin atanması ile sonuçlanır. Başka bir deyişle, (array)$sayılDeğer ile array($sayılDeğer) arasında bir fark yoktur.

Bir object türü array türüne dönüştürme işlemi, elemanları nesnenin üyeleri olan bir dizi ile sonuçlanır. Anahtarlar, bir kaç istisnai durum dışında üyelerin isimleridir: Tamsayı özellikler erişilebilir değildir; private değişkenlerin önüne sınıf isimleri getirilir; public değişkenlerin önünde bir '*' olur. Diğer taraftan, başlarına birşeyler eklenmiş böyle değişkenlerin değerleri NULL olur. Bu durum beklenmedik davranışlara yol açabilir:

<?php

class {
    private 
$A// Bu '\0A\0A' haline gelir.
}

class 
extends {
    private 
$A// Bu '\0B\0A' haline gelir.
    
public $AA// Bu 'AA' haline gelir.
}

var_dump((array) new B());
?>

Bu örneğin çıktısı 'AA' isimli iki anahtar görüntülerse de onlardan birinin ismi aslında '\0A\0A''dır.

NULL, bir diziye dönüştürülmek istenirse sonuç boş bir dizi olur.

Karşılaştırma

Dizileri array_diff() işleviyle veya dizi işleçleri kullanılarak karşılaştırmak mümkündür.

Örnekler

PHP'nin array türü çok yeteneklidir. Bazı örnekler:

<?php
// Bu:
$a = array( 'renk'   => 'kırmızı',
            
'lezzet' => 'tatlı',
            
'şekil'  => 'yuvarlak',
            
'isim'   => 'elma',
            
4        // anahtarı 0 olacaktır
          
);

$b = array('a''b''c');

// . . . buna tamamen eşdeğerdir:
$a = array();
$a['renk']   = 'kırmızı';
$a['lezzet'] = 'tatlı';
$a['şekil']  = 'yuvarlak';
$a['isim']   = 'elma';
$a[]         = 4;        // anahtarı 0 olacaktır

$b = array();
$b[] = 'a';
$b[] = 'b';
$b[] = 'c';

// Yukarıdaki kod çalıştırıldığında $a, array('renk' => 'kırmızı',
// 'lezzet' => 'tatlı', 'şekil' => 'yuvarlak', 'isim' => 'elma', 0 => 4)
// dizisiyle, $b ise array(0 => 'a', 1 => 'b', 2 => 'c') veya basitçe
// array('a', 'b', 'c') dizisiyle sonuçlanacaktır.
?>

Örnek 1 - array() kullanımı

<?php
// Özellik eşlemeli dizi
$map = array( 'sürüm'    => 4,
              
'sistem'   => 'Linux',
              
'dil'      => 'english',
              
'kısaltma' => true
            
);

// tamamen sayısal anahtarlar
$dizi = array(  7,
                
8,
                
0,
              
156,
              -
10
              
);
// Bu, array(0 => 7, 1 => 8, ...) ile aynıdır

$geçişli = array(        10// key = 0
                 
5    =>  6,
                 
3    =>  7,
                 
'a'  =>  4,
                         
11// anahtar = 6 (en büyük tamsayı indis 5 idi)
                 
'8'  =>  2// anahtar = 8 (tamsayı!)
                 
'02' => 77// anahtar = '02'
                 
0    => 12  // 10 değerinin üzerine 12 yazılacak
                  
);

// boş dizi
$boş = array();
?>

Örnek 2 - Döngü içinde elemen değiştirme

<?php
$renkler 
= array('Turuncu''Pembe''Mor''Turkuaz');

foreach (
$renkler as $renk) {
    echo 
"$renk rengi sever misiniz?\n";
}

?>

Yukarıdaki örneğin çıktısı:

Turuncu rengi sever misiniz?
Pembe rengi sever misiniz?
Mor rengi sever misiniz?
Turkuaz rengi sever misiniz?

PHP5'ten beri dizi değerleri gönderimli aktarıldıklarından dizi değerlerini doğrudan değiştirmek mümkündür. Fakat arada bazı şeyler yapmak gerekir:

Örnek 3 - Derlem

<?php
<?php
$renkler 
= array('Turuncu''Pembe''Mor''Turkuaz');

// PHP 5
foreach ($renkler as &$renk) {
    
$renk strtoupper($renk);
}

unset(
$renk); /* Aşağıdaki atamalarda $renk son
                 dizi elemanını değiştirmesin */

// Eski sürümü yeniden elde edelim
foreach ($renkler as $anahtar => $renk) {
    
$renkler[$anahtar] = strtoupper($renk);
}

print_r($renkler);
?>

Yukarıdaki örneğin çıktısı:

Array
(
    [0] => TURUNCU
    [1] => PEMBE
    [2] => MOR
    [3] => TURKUAZ
)

Bu örnekte dizi indisleri 1'den başlatılmaktadır.

Örnek 4 - İndisi 1'den başlatmak

<?php
$ilkçeyrek  
= array(=> 'Ocak''Şubat''Mart');
print_r($ilkçeyrek);
?>

Yukarıdaki örneğin çıktısı:

Array
(
    [1] => Ocak
    [2] => Şubat
    [3] => Mart
)

Örnek 5 - Diziyi doldurmak

<?php
// bir diziyi bir dizin'in içeriği ile dolduralım
$tutamak opendir('.');
while (
false !== ($dosya readdir($tutamak))) {
    
$dosyalar[] = $dosya;
}
closedir($tutamak);
?>

Diziler sıralıdır. Sıralama çeşitli sıralama işlevleri ile değiştirilebilir. Daha fazla bilgi için Dizi İşlevleri bölümüne bakınız. Bir dizinin eleman sayısını öğrenmek için count()işlevi kullanılabilir.

Örnek 6 - Dizi elemanlarının sıraya sokulması

<?php
sort
($dosyalar);
print_r($dosyalar);
?>

Bir dizinin elemanlarına her türlü değer atanabileceğinden başka bir dizi de atanabilir. Böylece iç içe ve çok boyutlu dizilerin oluşturulması mümkün olur.

Örnek 7 - İç içe ve çok boyutlu diziler

<?php
$yemişler 
= array ( "yemişler"  => array ( "a" => "iğde",
                                           
"b" => "badem",
                                           
"c" => "ceviz"
                                         
),
                    
"sayılar"   => array ( 1,
                                           
2,
                                           
3,
                                           
4,
                                           
5,
                                           
6
                                         
),
                    
"yuvalar"   => array (        "birinci",
                                            
5  => "ikinci",
                                                  
"üçüncü"
                                          
)
                );

// Yukarıdaki dizinin değerlerinin kullanıldığı bazı örnekler
echo $yemişler["yuvalar"][5];    // "ikinci" basar
echo $yemişler["meyveler"]["a"]; // "iğde" basar
unset($yemişler["yuvalar"][0]);  // "birinci" silinir

// Yeni bir çok boyutlu dizi oluşturalım
$meyveler["elma"]["yeşil"] = "ekşi";
?>

Dizi atamaları daima değerleri kopyalamak şeklinde gerçekleşir. Bir diziyi gönderimli olarak kopyalamak için gönderim işleci kullanılır.

<?php
$dizi1 
= array(23);
$dizi2 $dizi1;
$dizi2[] = 4// $dizi2 değişti,
              // $dizi1 hala array(2, 3)

$dizi3 = &$dizi1;
$dizi3[] = 4// şimdi $dizi1 ve $dizi3 aynı
?>

Türler
PHP Manual